Hình Thái: Bộ lông có mầu đen tuyền toàn thân, trừ phần mõm phớt trắng. Một số cá thể có mút lông màu trắng tạo nên Bộ lông màu hoa râm. Cầy mực sống ở các tỉnh phía Nam phần phớt trắng lan lên đến lưng. Lông dài thô và xù. Đuôi rất dài, gốc đuôi lớn, nhỏ dần về mút đuôi; mút đuôi có thể uốn cong cuộn vào thân cây lúc leo trèo. Tai có chòm lông dài, viền tai mầu trắng. Bàn chân rất khoẻ, vuốt dài nhọn và sắc.

Sinh thái: Thức ăn gồm nhiều loại quả cây và các động vật nhỏ sống trên cây như chim, chuột, côn trùng, rắn,…. Theo kết quả nghiên cứu về thức ăn của Cầy mực ở các cơ sở nuôi nhốt thì thức ăn của chúng hoàn toàn giống Cầy vòi mốc Paguma larvata, Cầy vòi đốm: ăn tạp gồm các loại quả chín, củ (khoai lang, khoai tây), thịt, cá, trứng, giun đất,…. Cầy mực sống và hoạt động ở rừng già, rừng tái sinh tốt cạnh rừng già. Chúng sống độc thân, hoạt động kiếm ăn ban đêm, sống thầm lặng, leo trèo giỏi, hoạt động chủ yếu trên cây. Khi leo trèo cầy dùng đuôi quấn vào cành cây để giữ thăng bằng. Cầy mực cũng xuống đất hoạt động, thích tắm nước và có thể bơi được. Cầy trưởng thành sinh dục 2 - 3 tuổi, thời gian chửa 92 - 94 ngày, đẻ 1 - 3 con, con sơ sinh nặng 400g.

Trạng thái bảo tồn: Đã được đưa vào Sách đỏ Việt Nam và Nhóm IB Nghị định 32/NĐCP (2002). Viện Sinh Thái và Tài Nguyên Sinh Vật đã kết hợp với Vườn thú Hà Nội nghiên cứu kỹ thuật nhân nuôi và đã nuôi được cầy sinh sản (Nguyễn Xuân Đặng, 1984). Cần kiểm soát chặt việc săn bắt và phá hoại môi trường sống của cầy mực. Điều tra đánh giá tình trạng của chúng ở các khu bảo vệ để có biện pháp bảo vệ thích hợp.

Sách đỏ VN: CR

IUCN: VU

ND84: IB

Tại cúc phương:

Phân bố trong nước: Trước đây, ghi nhận phân bố rộng từ Lai Châu, Lào Cai vào đến Đồng NaiYok Đôn (Đặng Ngọc Cần và cs. 2008). Hiện nay ghi nhận ở các tỉnh sau: Điện Biên (Mường Nhé), Yên Bái (Mù Căng Chải), Lào Cai ( Hoàng Liên), Thanh Hoá (Pù Hu, Xuân Liên), Nghệ An (Pù Mát), Quảng Bình (Phong Nha-Kẻ Bàng, Động Châu-Khe Nước Trong), Quảng Trị (Bắc Hướng Hoá, Đakrông), Thừa Thiên Huế (Phong Điền, Bạch Mã), Kon Tum (Ngọc Linh, Chư Mom Ray), Gia Lai (Chư Prông), Đắk Lắk (Yok Đôn, Chư Yang Sin), Lâm Đồng (Bidoup - Núi Bà), Bình Thuận (Tánh Linh), Đồng Nai (Cát Tiên), Bình Phước (Bù Gia Mập).

Phân bố ngoài nước: Bangladesh; Bhutan; Campuchia; Trung Quốc; Ấn Độ; Indonesia (Kalimantan, Java, Sumatra); Lào; Malaysia (Sarawak, Sabah, Bán đảo Malaysia); Myanma; Nê-pan; Philippin; Thái Lan

Giá trị: Loài thú quí hiếm có giá trị nghiên cứu khoa học và giúp cân bằng hệ sinh thái tự nhiên. Xạ hương dùng làm chất định hương trong sản xuất mỹ phẩm. Là loài sống trên cây, chúng góp phần duy trì cấu trúc rừng nhiệt đới bằng cách hỗ trợ sự phát triển của các loài cây có quả. Với ngoại hình và hành vi độc đáo, Cầy mực là đối tượng nghiên cứu quan trọng trong sinh thái học và tiến hóa học, đặc biệt về mối quan hệ giữa các loài trong họ Viverridae và sự thích nghi với môi trường sống trên cây. Các nghiên cứu về tuyến mùi và hành vi giao tiếp của loài này cung cấp dữ liệu quý về hóa học sinh học và sinh thái hành vi. Với ngoại hình giống gấu, mùi hương độc đáo, và hành vi chậm rãi, Cầy mực được yêu thích trong các chương trình giáo dục và bảo tồn, thường xuất hiện trong các vườn thú hoặc khu bảo tồn. Ở Việt Nam, chúng đôi khi được nhắc đến trong văn hóa dân gian như biểu tượng của sự độc đáo và bí ẩn. Loài này thu hút sự chú ý trong du lịch sinh thái, đặc biệt ở các khu vực như Vườn Quốc gia Cát Tiên hoặc Yok Don.